මොනවද මේ එල් නිනෝ, ලා නිනා?
පෘථිවියේ දේශගුණය නිරන්තර චක්‍රීය වෙනස්කම් වලට භාජනය වේ. සූර්යයා වටා පෘථිවි කක්ෂයේ සිදුවන වෙනස්කම් වලට සම්බන්ධ දේශගුණික විපර්යාස අවුරුදු දස දහස් ගණනක් ආවර්තිතා වේ. කෙසේ වුවත් එල් නිනෝ හෝ ලා නිනා සාගර දේශගුණය සමග බැඳී ඇති බැවින් මේවා අපට හුරු පුරුදු ද නොවේ. මේවාට මාස කිහිපයක් සිට දශක කිහිපයක් දක්වා කාල පරාසයන් ඇත. ඒවායේ හේතුව පැහැදිලිව වටහාගෙන නැති නමුත් චක්‍ර සාමාන්‍යයෙන් අර්ථ දැක්වෙන්නේ සාගරවලට වඩා වායු පීඩනය, මුහුදු උෂ්ණත්වය සහ සුළං දිශාව වෙනස් වීමෙන් ඇති වන විපර්යාසයන් ලෙසයි. එනම් මේවා චක්‍රීය සාගර රටාවන් සඳහා උදාහරණ වේ.
එල් නිනෝ යන යෙදුමේ අර්ථය ස්පාඤ්ඤ භාෂාවෙන් පිරිමි ළමයෙකු යන්නයි. නත්තල් සමයේදී සුපුරුදු තත්වයන්ට වඩා උණුසුම් බවක් තිබූ දිනයක පේරු හි ධීවරයකු විසින් එය මුලින්ම දුටු බව වාර්තා වේ. දකුණු පැසිෆික් සාගරයට මෙය බලපාන “දක්ෂිණ දෝලනය” ලෙස ද හැඳින්වේ. මේ දෙක එකම සංසිද්ධිවල අංගයන් බව දැන් සාමාන්‍යයෙන් සලකනු ලබන අතර ඒවා හැඳින්වෙන්නේ ENSO යන තනි අක්ෂර මාලාවෙනි. එල් නිනෝ යනු නිවර්තන කලාපය පුරා උෂ්ණත්වයේ හා වර්ෂාපතනයේ අසාමාන්‍ය හා බොහෝ විට දරුණු වෙනස්කම් ඇති කළ හැකි පුනරාවර්තන සංසිද්ධියක කොටසක් බව විද්‍යාගඳයින් වටහාගෙන ඇත. එල් නිනෝ හෝ ලා නිනා සිදුවීමක් සාමාන්‍යයෙන් මාස 12 සිට 18 දක්වා පවති.
ලා නිනා යන යෙදුමේ අර්ථය ස්පාඤ්ඤ භාෂාවෙන් "කුඩා දැරිය" යන්නයි. නමට අනුව, ENSO හි මෙම අදියර සාමාන්‍යයෙන් එල් නිනෝ තත්ත්වයට ප්‍රතිලෝම වේ.මේවායේ ඇති විශේෂත්වය නම් නැගෙනහිර නිවර්තන කලාපීය පැසිෆික් ජලය එල් නිනෝ සමයේදී සාමාන්‍යයට වඩා උණුසුම් වන අතර ලා නිනා අවධියේදී ඒවා වඩාත් සිසිල් වේ. ලා නිනා සිදුවීමකදී, සුළං ශක්තිය වැඩි වන අතර එමඟින් වඩා උණුසුම් ජලය බටහිරට හමා යන අතර නැගෙනහිර පැසිෆික් සාගරයේ ප්‍රදේශය වැඩි කරයි. එල් නිනෝ සමයේදී කාලගුණය සුවිශේෂී ලෙස සිසිල් හා තෙත් සහිත වේ. ලා නිනා සමයේදී සාමාන්‍යයෙන් උණුසුම් හා වියලි වේ. මීට අමතරව ලා නිනා තත්වයන් අත්ලාන්තික් සාගරයේ නිවර්තන කුණාටු සංඛ්‍යාවේ හා ශක්තියේ වැඩි වීමක් සමඟ සම්බන්ධ වී ඇති අතර එල් නිනෝ පැසිෆික් සාගරයට වඩාත් දරුණු නිවර්තන කුණාටු ගෙන එයි. එබැවින් එල් නිනෝ සහ ලා නිනාහි බලපෑම් පුළුල් ය. ගංවතුර, මෝසම් සෘතු වෙනස් වීම, වැඩි සුළි සුළං ඇති කිරීම වැනි විවිධ ප්‍රදේශවල විවිධ දේශගුණික බලපෑම් ඇති කළ හැකිය.
by Nuwandara Mudalige
Photo source : Internet
1942 Views
Comments