සුදු ගොවියන්ට වන්දි ගෙවන්න සිම්බාබ්වේට පුළුවන්ද?

2000 දශකයේ මුල් භාගයේ හිටපු ජනාධිපති රොබට් මුගාබේ යටතේ මතභේදාත්මක හා බොහෝ විට ප්‍රචණ්ඩකාරී ඉඩම් නැවත බෙදාහැරීමේ වැඩසටහනක් අතරතුරදී තම ඉඩම් වලින් ඉවත් කරන ලද සුදු ගොවීන්ට වන්දි ගෙවීම සඳහා සිම්බාබ්වේ රජය ඩොලර් බිලියන 3.5 ක් වටිනා ගිවිසුමක් අත්සන් කළේය. "මෙම වැදගත් අවස්ථාව බොහෝ ආකාරවලින් ඓතිහාසික වන අතර එය අපේ රටේ සිම්බාබ්වේහි ඉඩම් ඉතිහාසයේ නව ආරම්භයක් ගෙන එයි" යැයි වත්මන් ජනාධිපති එමර්සන් මන්ගග්වා මහතා ප්‍රකාශ කළේය. ඉඩම් ගැටළුව සම්බන්ධයෙන් වසර 20 කට ආසන්න කාලයක් තිස්සේ පැවති ගැටුමෙන් පසු වේගවත් ප්‍රතිසංස්කරණ වැඩපිළිවෙල තුළින් ඉඩම් අහිමි වූ ගොවීන්ගේ නියෝජිතයින්ට සහ රජයේ නියෝජිතයින්ට මෙම ගැටුමේ විසඳුමක් දැක බලා ගැනීමට දැන් හැකි වී තිබේ. ගිවිසුමට අනුව ඩොලර් බිලියන 3.5 න් 50% ක් අත්සන් කළ දින සිට මාස 12 ක් සමඟ ගෙවනු ලබන අතර ඉතිරි මුදල වසර පහක් තුළ ගෙවනු ලැබේ.

නමුත් වසර ගණනාවක අධි උද්ධමනය හා අයථා පරිහරණය පිළිබඳ චෝදනාවලින් පසු මුදල් ඉපයූ සිම්බාබ්වේ රජයට වන්දි ගෙවීමට නොහැකි බව ආර්ථික විද්‍යාඥයෝ ප්‍රකාශ කර තිබේ. එහිදී නිවේදනයක් නිකුත් කරමින් මුදල් අමාත්‍යාංශය කියා සිටියේ තමන් දිගුකාලීන බැඳුම්කර නිකුත් කරන බවත්, අරමුදල් රැස්කිරීමට ජාත්‍යන්තර පරිත්‍යාගශීලීන් වෙත එළඹෙන බවත් ය.මෙම ගිවිසුම මගින් ගොවීන්ට ඉඩම්වල වටිනාකමට වන්දි ලබා නොදෙන අතර අයිතිකරුවන් විසින් අහිමි කරන ලද යටිතල පහසුකම් වෙනුවෙන් වන්දි ලබාදේ. "අත්පත් කරගත් ඉඩම් සඳහා වන්දි ගෙවීමට සිම්බාබ්වේ රජයට කිසිදු බැඳීමක් නොමැත. අප ගිවිසුමට එළඹීම සම්බන්ධයෙන් මේ සම්බන්ධයෙන් කිසිදු වගකීමක් ඇති නොවේ" යැයි මන්ගග්වා පැවසීය.
ස්වාධීන ආර්ථික විද්‍යාඥයෙකු වන ජෝන් රොබට්සන් පවසන්නේ සිම්බාබ්වේ ඉඩම් ප්‍රශ්නය බොහෝ දුරට අවසන් වී ඇති බැවින් මුදල් හිඟ වූ රජයට තවමත් වන්දි ගෙවීම සඳහා මුදල් ලබා ගත යුතු බවයි.

 

"අපගේ ප්‍රමුඛතා මඟ හැරී තිබේද? රෝහල්වල වෛද්‍යවරුන් හෝ හෙදියන් නොමැති වසංගතයක් මධ්‍යයේ දැන් අපි ගොවීන් වෙතට යොමුවීම උචිතද? ඔව් ගෙවීමට බැඳීමක් තිබේ. නමුත් මුදල් කොහේද? අපට බොහෝ ගිවිසුම් අත්සන් කළ හැකි නමුත් මේ වන විට කළහැකි දෙයක්ද?" යනුවෙන් සිම්බාබ්වේ රජය පිළිබඳ සුප්‍රසිද්ධ විවේචකයෙකු වන රොබට්සන් ප්‍රශ්නකර තිබේ.

සිම්බාබ්වේ රෝහල්වල සෞඛ්‍ය සේවකයින් වැටුප් සම්බන්ධයෙන් රජය සමඟ ගැටුම් ඇති කරගෙන තිබේ. ඔවුන්ගේ වැටුප් වැඩි කරන ලෙස රජයෙන් ඉල්ලා හෙද සංගමය පසුගිය මාසයේ විරෝධතා දැක්වීය.

 

 

 

 

 

by Dilki Shamani

source : cnn.com